11 stycznia to Światowy Dzień Sketchnotingu (World Sketchnote Day).

Od techniki po wskazówki: wszystko o notatkach wizualnych.  

Sketchnotes, czyli z angielskiego „szkic” i „notatki”, to treści przygotowane w sposób wizualny – mieszanka tekstu, symboli, rysunków i wzorów. To, że jest to rzeczywiście istniejąca technika, dowodzi imponująca liczba fanów i cała społeczność na całym świecie.  Za sukces i popularność sketchnotingu bezpośrednio odpowiedzialni mogą być między innymi prekursor Mike Rohde, który zainspirował Chrisa Shiptona oraz inni profesjonalni blogerzy i trenerzy. Wyjątkowym dniem dla wszystkich miłośników takich notatek rysunkowych jest Światowy Dzień Sketchnotingu (World Sketchnote Day) wypadający 11 stycznia. Co roku jest to wyjątkowe i długo wyczekiwane wydarzenie, kiedy każdy może podzielić się z innymi tym czym chce. Zdjęciem swojego klasycznego notatnika ozdobionego rysunkami, przepisami z dodatkiem ciekawych ilustracji, wspomnieniami z podróży w formie szkiców, kreatywnie wykonaną listą zakupów czy listą rzeczy do zrobienia... w skrócie: po prostu wszystkim, co jest zapisane w formie wizualnej. 

Bez względu na to, czego dotyczy twoja notatka: wszystkie sketchnotesy działają zgodnie z tą samą zasadą, która, mimo swojej zabawnie skomplikowanej nazwy, opiera się na naukowo udowodnionych faktach. Ten nieporęczny niemiecki termin „Bildüberlegenheitseffekt” (w języku angielskim: „efekt wyższości obrazu”) odnosi się do zjawiska polegającego na tym, że oko dostarcza około 80 procent tego, co rozpoznajemy i zapamiętujemy. 
Wśród pięciu ludzkich zmysłów percepcja wzrokowa jest wyraźnie dominująca – i reaguje znacznie silniej na uchwycone obrazy niż na słowa. To co widzimy w postaci ilustracji wywiera większy wpływ niż napisane wyrazy, generuje głębsze emocje i tym samym dłużej pozostaje w naszej pamięci. Jednak jeszcze lepiej zapamiętujemy treści, które niosą połączone ze sobą ilustracje i słowa, ponieważ są one przechowywane w dwóch różnych obszarach mózgu, czyli dwukrotnie. Ta teoria „podwójnego kodowania” związana ze sketchnotingiem jest stosowana w wielu obszarach i dziedzinach. Przykładowo, uczestnicy nowoczesnych wykładów wzbogaconych o elementy wizualne, czerpią z nich podwójną korzyść, ponieważ ich umysł nie tylko skupia się na zapamiętywaniu i zrozumieniu, ale także zabawne symbole i kolorowe akcenty pozytywnie wpływają na ich nastawienie i odbiór przekazywanych treści oraz ogólny nastrój od samego początku prelekcji (choć nie zostało to udowodnione naukowo). 

Takie notatki obrazkowe przynoszą radość nie tylko ich odbiorcom, ale przede wszystkim twórcom. Mike Rohde, wirtuoz w dziedzinie, wspomina w swoim „Sketchnote Handbook” ile wysiłku i energii musiał włożyć, by na spotkaniach i konferencjach skrupulatnie zapisywać całą treść na dużych powierzchniach: „Stres nasilał się, ponieważ desperacko starałem się zapisać każdy szczegół”. Stracił więc z oczu to, co najważniejsze, czyli treść przekazu, a także wisiała nad nim wizja przebrnięcia przez morze nieuporządkowanych notatek. „Nigdy więcej nie zajrzałem ponownie do swoich zapisków”. Odkąd odkrył, że szkice i obrazki są alternatywą dla robienia notatek, w końcu był w stanie skupić się na problematyce spotkania: ponieważ już podczas rysowania musisz filtrować informacje i rozpoznawać związki między nimi, znacznie bardziej skupiasz się na materiale. „Wreszcie skoncentrowałem się na tym, co najważniejsze!”

Aby można było szybko i sprawnie tworzyć notatki rysunkowe, firma Rohde, Shipton & Co. opracowała liczne wskazówki i narzędzia. Swoją mantrą „Szkicowanie nie jest sztuką, ale rzemiosłem”, eksperci chcą zachęcić również początkujących i amatorów – i dostarczając wszystkie potrzebne narzędzia i wskazówki wraz z alfabetem sketchnotingu. Uściślając, jest to zbiór kształtów i symboli, których można używać do tworzenia różnorodnych notatek ze wskazaniem jak łączyć je ze słowami. Bazą są podstawowe kształty, takie jak kropki, koła, linie, fale, trójkąty i kwadraty, które można dowolnie obracać, zniekształcać i łączyć. To wystarczy, aby opracować treść notatki – wykorzystać ramki do uprządkowania tekstu, symbole dla wyrazów, twarze postaci, czy dymki do wypowiedzi lub strzałki dla dodania dynamiki. 

Warto eksperymentować z różnymi rozwiązaniami i skojarzeniami: Z czym łączony jest symbol książki - czy oznacza komunikat, wiedzę, czy może prawo i porządek? Czy twarz w okularach kojarzona jest z mądrą osobą, czy też przypomina uczestnika ostatniego spotkania? Stopniowo tworzona jest Twoja własna galeria rysunków - twój własny alfabet z czcionkami, literami, flagami, banerami i elementami dynamizującymi, który uzupełnia część tekstową twoich treści. 

Rysunki & tekst: do tego potrzebujesz papieru i czegoś do pisania, nic więcej. Wielu twórców najpierw używa cienkopisów do najważniejszych symboli i słów kluczowych, następnie ołówków, a później dla wzmocnienia efektu i dodania koloru różnych flamastrów, pisaków, zakreślaczy lub innych ulubionych przyborów. 

Struktura sketchnotesów, czyli podział notatki, to kwestia indywidualnych preferencji: niektóre zaczynają się w lewym górnym rogu, a następnie układają treść zgodnie z ruchem wskazówek zegara, inne zaczynają się w środku i po spirali przesuwają się na zewnątrz, a jeszcze inne kierują się narracyjnym stylem podobnym do kreskówki. Najważniejsze jest to, żeby wybrany wariant uporządkowany, tj. podążał za wizualną hierarchią: tytuł musi przyciągać wzrok, ważne rzeczy muszą być większe niż mniej ważne, obszary tematyczne wyraźnie oddzielone, przejścia wyraźne.
Wskazówka dla początkujących: do pierwszej prezentacji z wykorzystaniem sketchnotingu spróbuj przygotować się w ciszy i spokoju, nie mając ograniczeń czasowych. Przygotowane materiały będziesz mógł wykorzystać na zbliżającym się spotkaniu. Podobnie robi spora część nauczycieli: wykorzystując swoje notatki obrazkowe z przeszłości jako materiał pedagogiczny, z którego korzysta podczas zajęć.